Memorijal Draginac

Čuvanje sećanja na najveću tragediju stanovnika Draginca i okolnih sela oktobra 1941.godine

Od oktobra 1941.godine do danas je proteklo više od sedamdeset godina.

Od tada do danas, više istraživača, od pojedinaca do ustanova i državnih organa se iz raznih razloga bavilo problematikom UTVRĐIVANJA SPISKOVA POBIJENIH U DRAGINCU I OKOLNIM NASELJIMA u tim tragičnim danima Drugog svetskog rata. Čitajući i analizirajući sve te radove izvlači se opšti zaključak da  spisak ubijenih nije i nikada neće ni biti konačan i zatvoren. Jer, svi istraživači su se u svome radu naterenu suočavali sa objektivnim teškoćama zbog čega je i dolazilo do propusta, različitog tumačenja na primer pojma "ŽRTVA" pa i do neevidentiranja pojedinh poginulih osoba. Razlozi  za to mogu se tražiti u sledećim (sigurno i u nekim drugim manje poznatim) činjenicama:

1.Najmasovnija streljanja (u znak odmazde za pretrpljene gubitke u sukobima sa ustanicima na Gajića i Jezdimirovića steni) Nemci su izvršili u Dragincu od 13-16.oktobra 1941.godine,

2.Streljanje u Dragincu niko nije preživeo te osim nemačkih vojnih izveštaja tu i nema drugih izvora o stvarnom broju ubijenih,

3.Ubijanja stanovništva na području Jadra (meštana i izbeglica iz drugih krajeva) bilo je na raznim mestima i pre dolaska nemačke vojske u Draginac pa i u samom Dragincu i pre sukoba na Gajića steni,

4.Ubijanja je bilo i prilikom prikupljanja i dovođenja talaca iz okolnih naselja u Draginac,

5.Pored Draginca i činjenice da tu nema dovoljno talaca kojima bi bila zadovoljena kvota, 50 Srba za jednog ranjenog i 100 za ubijenog Nemca, ubijanja su izvršena i u okolnim naseljima: Jarebicama, Velikom Selu, Siminom Brdu, Filipovićima, Cikotama , Koreniti,...

U ovim naseljima je ispoljena najveća brutalnost nemačke vojske, jer u njima su ubijali sve što su videli: od čoveka do životinje, od starca do nekrštene bebe, na njivi, na kućnom pragu, u grupama i pojedinačno, metkom i bajonetom, spaljivali,... Da li im je u tom pohodu bio cilj da vode evidenciju, da li su je uopšte i kako i vodili?

6.Mnoge porodice u ovim naseljima su potpuno zatrte (uništene) tako da o njihovom stradanju (posebo broju ubijenh) kasnije niko osim malobrojnih preživelih komšija i nije mogao da svedoči,

7.Na području Jadra utočište je kod rodbine i prijatelja pronašao veliki broj izbeglica iz Mačve, Pocerine pa i iz Bosne, Srema i Slavonije. Mnogi od njih su stradali na mestu gde su zatečeni, zajedno sa domaćinima.

Neke je kasnije rodbina prenela u svoja groblja dok je većina ostala na mestu stradanja, u zajedničkim grobnicama. Broj ovih ljudi niko nikada nije utvrdio a u dostupnim spiskovima pobijenog stanovništva Jadra oni se uopšte i ne pominju,

8.Pobijeni u Dragincu su zakopani u četiri velike grobnice. Njihovi posmrtni ostaci su 1963.godine preneti u zajedničku spomen kosturnicu. Prebrojavanje posmrtnih ostataka takođe ne može dati pouzdan podatak o broju ubijenih jer je veliki broj meštana iz okolnih naselja nekoliko dana posle odlaska nemačke vojske iz Draginca svoje pokojnike iskopao i sahranio na porodičnim  grobljima.

9.Pored lica ubijenih u Dragincu i okolnim naseljima veliki je broj ljudi koji su prethodnih, tih i narednih dana odvođeni u logore i tamo, tada i kasnije ubijani,...

BROJ UBIJENIH

U izveštaju Okružnog poverenstva, br.15 od 15.02.1946.godine navedeno je da je  u toku rata ubijeno 5475 Podrinaca, od toga u Jadru 2046 lica. Međutim, u jednom tabelarnom pregledu Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora zapisano je da je u Podrinju ubijeno 7320 lica, od toga  2254 u Jadru. Mučeno je, tučeno, ranjeno, maltretirano i silovano 7639 lica (974 u Jadru). Uhapšeno je, internirano, oterano na prinudni rad, prinudno iseljeno ili odvedeno u logore van zemlje 34127 lica; 2669 iz Jadra. Izvršeno je takođe 108209 plački i paljevina kuća i zgrada a od toga 17804 u Jadru.

U knjizi "Jadar u prošlosti" II deo objavljen je spisak "Žrtve fašističkog terora u Jadru od 1941-1944" u kome je po imenu i prezimenu evidentirano 2617 lica.

Potpuno je ista situacija i sa brojem streljanih u Dragincu. Po jednom nemačkom izveštaju tu je ubijeno 1279 lica. Prema sećanjima ljudi koji su bili angažovani na otkopavanju ubijenih u svim grobnicama u Dragincu je bilo ukupno 2864 leša. U  jednom izveštaju koji je sa divizijskog komandnog mesta 342.pešadijske divizje 30.10.1941.godine poslat Opunomoćenom generalu u Srbiji stoji između ostalog "Streljano za odmazdu 2950". Isti broj stoji i na spomen kosturnici u koju su položeni posmrtni ostaci streljanih u Dragincu.

Zbog svega toga (ako se u obzir uzmu i samo navedeni razlozi) brojevi ubijenih na području Jadra oktobra 1941.godine a i kasnije moraju se uzeti sa rezervom.

SVEJEDNO, I NAJMANJI MEĐU POMENUTIM BROJEVIMA JE PREVELIKI !

Udruženje građana "Memorijal Draginac"

Osnovni cilj  osnivanja i rada Udruženja građana "Memorijal Draginac" u Dragincu jeste "čuvanje sećanja na najveću tragediju stanovnika Draginca i okolnih sela oktobra 1941.godine".

Ili drugačije:  *Da se ne zaboravi i ne ponovi!*

* * *

To jeste obaveza koju su sebi postavili aktivisti ovog udruženja ali isto tako i  poziv i svima drugima: pojedincima, ustanovama, institucijama da u tome pomognu.

U prilogu dalje prilažu se spiskovi pobijenih u Jadru (prvenstveno 1941. ali i tokom ostalih godina Drugog svetskog rata), složeni po naseljenim mestima.

Oni jesu pre svega rezultat izuzetnog  rada velikog broja istraživača koji su se bavili tom problematikom ali i dobra osnova za dalju dopunu ili ispravku netačno prikazanog podatka.

Jedan od načina realizacije  osnovnog cilja udružanja jeste: formirati za svako ime sa pomenutih spiskova *fasciklu* u štampanoj i elektronskoj formi, u kojoj će pored osnovnih (navedenih) podataka o ubijenom biti složeni i arhivirani i  svi drugi prikupljeni i raspoloživi podaci: srodstvo, Izjava srodnika, opis mesta i načina stradanja, Zapisnik Državne komisije,...lični dokumet, fotografija i drugo..